Gelir Vergisi Nedir?

Gelir, bir kimseye veya topluluğa belli zamanlarda, belli yerlerden gelen paradır, ırattır. (gelir getiren mülk) TDK bu şekilde tanımlamıştır. Gelir vergisi ise, sözlükteki tam karşılığıyla “kişilerin gelirlerinden, bir oran ölçüsünde devlete ödedikleri dolaysız vergi” anlamına gelmektedir. Promis iWorkBetter olarak, sizler için bu tanımda yer alan dolaysız vergi nedir, dolaylı vergiden farkları nelerdir, hangi oran ölçüsünde devlete ödenir, vergi nasıl hesaplanır gibi soruları derledik. Keyifli okumalar.

Dolaylı Vergi – Dolaysız Vergi

Vergiler, dolaylı vergi ve dolaysız vergi olmak üzere iki ayrı grupta incelenir. Dolaylı vergilerin yansıtılması kolaydır ve vergiler kişiselleştirilmemiştir. Başka bir deyişle, dolaylı vergiler kişiselleştirilmediğinden dolayı  yansıtılmaları dolaysız vergilere göre çok daha kolaydır. Dolaysız vergiler ise, yansıtılması daha zor olan, şahsileştirilebilir vergilerdir. Dolaylı vergiler kesilirken, kişinin maddi durumuna, ekonomik yeterliliklerine bakılmazken, dolaysız vergiler kişinin ekonomik durumuna göre ayrı oranlarda alınır. Dolaylı vergilere örnek olarak Katma Değer Vergisi (KDV), Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), gümrük vergisi verilebilir. Dolaysız vergiler ise gelir vergisi ve kurumlar vergisidir.

Gelir Vergisi Kanunu’na Göre Gelir Vergisi Nedir?

Gelir vergisi kanununun birinci maddesi, gelir vergisini “gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tâbidir. Gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içerisinde elde ettiği kazanç ve ırgatların safi tutarıdır.” Şeklinde tanımlanmıştır. Yine aynı kanunun ikinci maddesine göre, gelir getiren kazanç ve iratlar aşağıdaki gibi listelenmiştir:

• Ticari kazançlar
• Zirai (tarımsal) kazançlar
• Ücretler
• Serbest meslek kazançları
• Gayrimenkul (taşınması mümkün olmayan) sermaye iratları
• Menkul (bir yerden bir yere taşınabilir) sermaye iratları
• Diğer kazanç ve iratlar

 Kimler Gelir Vergisi Öder?

Gelir vergisi kanununa göre, birkaç istisnayı göz ardı ettiğimizde, Türkiye’de yerleşen (ikametgahı Türkiye’de bulunanlar) gelir vergisi ödemekle yükümlüdür. Ayrıca bir takvim yılı içerisinde Türkiye’de geçici ayrılmalar hesaba katılmaksızın altı aydan uzun süre oturanlar da gelir vergisi ödemek zorundadırlar. Bunların içerisinde, belli bir sebeple (örneğin iş, geçici görev, seminer, ilim, medya) Türkiye’ye gelip altı aydan uzun süre kalanlar ve elde olmayan sebeplerle Türkiye’de alıkonulmuş olanlar (hükümlülük, hastalık gibi) yer almaz.

Gelir Vergisi Nereye Ödenir?

Ödemeler, gelir vergisini ödemekle yükümlü kişinin şahsi ikametgahının bulunduğu yerin vergi dairesi, yükümlünün iş yerinin bulunduğu yerin vergi dairesi ya da bankalar aracılığıyla yapılabilir. Bunun dışında, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın websitesinden de temin edilebilecek gelir vergisi beyannamesini doldurmak da zorunludur. Gelir vergisi beyannamesi, yükümlünün bağlı bulunduğu vergi dairesine verilecektir.

Gelir Vergisi Ne Zaman Ödenir?

Gelir vergisinin son ödeme tarihi için yıl içerisinde iki ayrı taksitlendirme yapılır. Mart ayı sonuna kadar birinci taksit ödenirken, temmuz ayının sonuna kadar ise ikinci taksit ödenir. Gelir vergisi beyannamesi ise, Vergi Usul Kanunu genelgesine göre izleyen yılın mart ayının başından son günü akşamına kadar verilir. Örneğin, 2019 Yılı için doldurulan Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi, 2020 Mart ayının başından sonuna kadar verilmelidir. Aldığı maaşı dışında ek ücreti olmayanların maaşından genelde gelir vergisi otomatik olarak kesilir, özel olarak ödemesine gerek kalmaz. Ancak kişinin ekstradan bir geliri varsa, ya da devlet tarafından otomatik kesilmeyen bir iş yapıyorsa, o zaman kişi, gelir vergisi beyannamesini doldurmak zorundadır ve belirtilen tarihlerde gelir vergilerini bireysel olarak ödemek zorundadırlar.

Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?

Vergi dilimi, Türk Dil Kurumu’nca, “vergisi alınacak kazançların oranlarını belirlemek üzere hangi gelir toplamının hangi oranda vergilendirileceğini gösteren dilimlerden her biri” olarak tanımlanır.

2020 yılına ait vergi dilimleri aşağıdaki tablodaki gibidir:

Ücretliler demek, ücreti dışında başka bir ek geliri olanlar demektir.

Asgari ücretli, ek geliri olmayan bir çalışan için vergi kesintisi, Eylül ayına kadar %15, eylül ayından sonra ise %20 oranında yapılır.

Gelir Vergisi Hesaplama Örneği

Aylık 3000 TL net maaş alan, ek geliri olmayan bir çalışan üzerinden gidelim. 22.000 TL’ye ulaşana kadar, yani yedinci aya, temmuz ayına kadar %15 oranında gelir vergisi kesintisi yapılır. Yani bu çalışanın aylık ödediği gelir vergisi, 450 TL’dir. Bu kesinti, genelde devlet tarafından otomatik olarak gerçekleştirilir. Temmuz ayından sonra ise, vergi kesintisi oranı %20’ye çıkar. Yani temmuz ayından sonra, aylık 600 TL gelir vergisi öderler.

Ücretliler üzerinden örnek hesaplama da yapmamız gerekirse, maaşı ve ek geliriyle beraber aylık toplamda eline 10.000 TL geçen birini düşünelim. Yıllık 120.000 TL kazanacaktır. Bu 120.000 TL’nin yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi ilk 49.000 TL’lik kısmı için 8.700 TL, geri kalan kısmı için, yani 71.000 TL için %27’si kadar, yani 19170 TL vergi daha ödeyecektir. 120.000 TL yıllık geliri olan birinin totalde ödeyeceği vergi, 27870 TL olacaktır.